Jak już zapewne wiesz, przy przestępstwach prywatnoskargowych (np. zniesławienia czy zniewagi), co do zasady, to na Tobie jako oskarżycielu prywatnym spoczywa obowiązek sporządzenia i popierania aktu oskarżenia przed sądem. To również Ty musisz zgromadzić i przedstawić sądowi materiał dowodowy, jak też ustalić personalia sprawcy. To dosyć niewdzięczna rola biorąc pod uwagę, że przy przestępstwach ściganych z oskarżenia publicznego wszystkie obowiązki spoczywają na prokuratorze, a Ty co najwyżej możesz przystąpić do sprawy jako oskarżyciel posiłkowy. Nie musisz się zbytnio o nic martwić.
Ponadto może zdarzyć się tak, że pomimo Twoich wysiłków aby pociągnąć sprawcę zniesławienia do odpowiedzialności karnej, sąd po wpłynięciu aktu oskarżenia, skieruje sprawę na posiedzenie i postępowanie umorzy z uwagi na przedawnienia karalności. Może zdarzyć się też sytuacja, gdy sąd umorzy postępowanie z powodu przedawnienia w toku sprawy np. po kilku latach jej prowadzenia albo nawet tuż przed wydaniem wyroku.
Występując zatem jako oskarżyciel prywatny powinieneś zadbać o wiele spraw, w tym o to, aby prywatny akt oskarżenia wnieść do sądu przed upływem terminów ustania karalności czynu. Jeśli zaś jesteś oskarżony w takim postępowaniu, dobrze sprawdź czy przestępstwo o które Cię oskarżono, już się nie przedawniło. Tutaj akurat z pomocą przychodzi sąd, który zwykle skrupulatnie sprawdza terminy przedawnienia. W końcu sprawa przedawniona, to jedna sprawa mniej do rozpoznania 🙂
Przedawnienie – co to?
Przedawnienie to nic innego jak termin, po upływie którego, sprawcy przestępstwa nie można pociągnąć już do odpowiedzialności karnej. Terminu tego nie można przywrócić czy wzruszyć. Jest to więc termin, który wyznacza maksymalną granicę możliwości wszczęcia postępowania karnego przeciwko sprawcy przestępstwa. Jeżeli prywatny akt oskarżenia zostanie wniesiony po upływie terminu przedawnienia, sąd postępowanie umorzy. Podobnie sąd postąpi w przypadku, gdy termin przedawnienia nadszedł w toku sprawy.
Nie zapomnę sprawy, gdy postępowanie przeciwko Klientowi oskarżonemu (niesłusznie zresztą) o kradzieże luksusowych samochodów w Niemczech, przedawniło się po wielu latach prowadzenia przeciwko niemu postępowania i kilkukrotnym uchylaniu w tym czasie wyroków. Po wydaniu postanowienia u umorzeniu, cieszył się jak dziecko, czemu trudno się dziwić.
I właśnie po to wprowadzono instytucję przedawnienia, która jest, można powiedzieć, przejawem pewnego humanizmu. Sprawca czynu nie może bowiem przez całe życie pozostawać w zagrożeniu wszczęcia przeciwko niemu postępowania karnego czy prowadzenia postępowania w nieskończoność. Oczywiście im przestępstwo „cięższe”, tym termin przedawnienia dłuższy. Są też takie czyny, które w ogóle nie ulegają przedawnieniu. W odniesieniu jednak do przestępstw prywatnoskargowych, jak zniesławienie czy zniewaga, terminy te są następujące:
Terminy przedawnienia przestępstw prywatnoskargowych
Zgodnie z art. 101 § 2 k.k., „Karalność przestępstwa ściganego z oskarżenia prywatnego ustaje z upływem roku od czasu, gdy pokrzywdzony dowiedział się o osobie sprawcy przestępstwa, nie później jednak niż z upływem 3 lat od czasu jego popełnienia”.
Powyższe oznacza, że bezwzględnie musisz złożyć prywatny akt oskarżenia w sprawie o np. zniesławienie w terminie 1 roku od dowiedzenia się o osobie sprawcy. W praktyce może to być nieco problematyczne.
Moment ustalenia tożsamości sprawcy a przedawnienie
Przykład 1:
Załóżmy, że do zniesławienia doszło w Internecie w dniu 1 stycznia 2018 r. poprzez opublikowanie komentarza, a Ty nie znasz osoby sprawcy. Po roku poznajesz jednak tożsamość sprawcy, a to na skutek złożenia odpowiedniego wniosku do Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych, który nakazał administratorowi danych udostępnienia Ci personaliów autora zniesławiającego wpisu. Personalia sprawcy poznałeś dnia 10 lutego 2019 r. Czy możesz jeszcze złożyć prywatny akt oskarżenia? Oczywiście tak. Najpóźniej możesz to zrobić do 10 lutego 2020 roku, czyli w okresie jednego roku od momentu, gdy dowiedziałeś się o osobie sprawcy.
Gdybyś poznał jednak personalia sprawcy po upływie 3 lat od dokonania zniesławiającego wpisu (czyli po 1 stycznia 2021 r.), nie będziesz już mógł złożyć prywatnego aktu oskarżenia. Nastąpi przedawnienie czyli ustanie karalności czynu. Błąd! Prywatny akt oskarżenia złożyć możesz zawsze, tyle że sąd postępowanie umorzy:)
Należy więc gromadzić dowody na okoliczność momentu ustalenia tożsamości sprawcy. Mogą okazać się przydatne dla wykazania, że dane osobowe poznałeś później niż miało miejsce samo zdarzenie, a prywatny akt oskarżenia wnosisz w terminie 1 roku od poznania osoby sprawcy. Nie kasuj więc smsów, nagrań czy e-maili w których otrzymałeś stosowną informację. Będą potrzebne w sądzie.
Przedawnienie karalności przestępstwa nie musi jednak oznaczać, że przedawniły się roszczenia o ochronę dóbr osobistych – o tym pisałam tutaj. Terminy roszczeń o ochronę dóbr osobistych (np. dobrego imienia, godności) są jednak bardziej „przyjazne” niż krótkie terminy obowiązujące w prawie karnym w przypadku przestępstw prywatnoskargowych.
Przedawnienie w toku postępowania
Wspominałam, że czyn może się także przedawnić w toku postępowania. Przepis stanowi, że jeżeli w okresie roku od dowiedzenia się przez pokrzywdzonego o osobie sprawcy lub 3 lat od popełnienia przestępstwa wszczęto postępowanie prywatnoskargowe, wówczas karalność przestępstwa ustaje z upływem 5 lat od zakończenia powyższych okresów.
Rozumieć to należy w ten sposób, że jeżeli doszło już do wszczęcia postępowania, bowiem złożyłeś w terminie prywatny akt oskarżenia, wówczas do powyżej wskazanych okresów dolicza się 5 lat.
Przykład 2
Zostałeś zniesławiony na zebraniu przez X w dniu 20 kwietnia 2016 r., a prywatny akt oskarżenia w tej sprawie wniosłeś 6 maja 2016 r. a więc zmieściłeś się w terminie 1 roku od dowiedzenia się o osobie sprawcy. Przedawnienie karalności nastąpi w dniu 20 kwietnia 2022 r. ( w sumie 6 lat od zdarzenia). Niezależnie od tego na jakim etapie będzie sprawa, sąd wówczas postępowanie umorzy z uwagi na przedawnienie.
Zażalenie na postanowienie o umorzeniu
Jeżeli zdarzy się tak, że sąd wyda postanowienie o umorzenie z uwagi na ustanie karalności przestępstwa, pamiętaj, że na takie postanowienie możesz złożyć zażalenie. Czy warto? To zależy 🙂 Są sprawy, gdy ustalenie terminów początkowych od których liczymy bieg terminu przedawnienia, jest bezdyskusyjne, wynika np. z dokumentów, ze zdarzenia które miało miejsce w konkretnym dniu itp.
Może być jednak też tak, że ustalenie terminu popełnienia czynu czy ustalenia tożsamości sprawcy, budzi wiele wątpliwości. Jeśli sąd niekorzystnie dla Cienie ustali te terminy i na tej podstawie przyjmie, że nastąpiło przedawnienie, wówczas warto rozważyć złożenie takiego zażalenia.
Na złożenie zażalenia masz 7 dni, które liczymy od ogłoszenia postanowienia, jeżeli byłeś na ogłoszeniu obecny. Jeśli nie, termin 7 – dniowy liczymy od doręczenia postanowienia. Zażalenie takie wnosi się do Sądu Okręgowego za pośrednictwem Sądu Rejonowego, który wydał niekorzystne dla Ciebie postanowienie.
Powodzenia!
*****
Zobacz także inne artykuły:
Przedawnienie karalności przestępstwa zniesławienia popełnionego w Internecie
Przedawnienie roszczeń o ochronę dóbr osobistych
{ 7 komentarze… przeczytaj je poniżej albo dodaj swój }
Szanowna Pani Mecenas, bardzo ciekawy wpis. Za pozwoleniem, jedna tylko uwaga. Napisała Pani: „Personalia sprawcy poznałeś dnia 10 lutego 2019 r. Czy możesz jeszcze złożyć prywatny akt oskarżenia? Oczywiście tak. Najpóźniej możesz to zrobić 10 stycznia 2020 roku, czyli w okresie jednego roku od momentu, gdy dowiedziałeś się o osobie sprawcy.” Czy nie powinno być: „do 10 lutego 2020 roku”? Pozdrawiam
Tak, oczywiście, w terminie 1 roku, a więc do 10 lutego 2020 r. Dziękuję za zwrócenie uwagi na omyłkę 🙂
Witam,
Od zeszłych wakacji jestem nachodzona przez GOPS, ponieważ wpływają do niego (od 2017r) anonimowe listy, że w mojej rodzinie panuje przemoc psychiczna i fizyczna, głodzę dzieci (mam ich 5), zmuszam je do pracy przy zwierzętach itp. Ostatnio usłyszałam, że karze moje dzieci zabraniając im jeść posiłki. Moje dzieci przez długi okres chowały medale oraz puchary zdobyte podczas zawodów pływackich, bo bały się ,że im je policja zabierze. Oskarżono mnie, że zmuszam je do ciężkich treningów na pływalni oraz wymuszam wyniki. 4 dzieci chodzi na zajęcia grupowe i robi dokładnie to samo co innych kilkanaścioro dzieci. Moja rodzina oraz Panie z GOPS jesteśmy zmęczeni tą sytuacją. Panie z GOPS muszą reagować na te anonimy, ponieważ moje dzieci maja od 3 do 10 lat. Domyślam się kto na mnie śle te listy oraz kto rozprowadza plotki po okolicy, ale nie mam na to niezbitych dowodów tylko nazwijmy to „zbiegi okoliczności”. Czy zasadne jest zawiadomienie prokuratury o możliwości popełnienie przestępstwa gdy tylko domyślam się kto to robi? Czy nie będzie to wogule rozpatrywane?
Bardzo proszę o odpowiedź
Dzień dobry. Chętnie odpowiem na Pani pytania. Bardzo proszę o kontakt mailowy: agnieszka.wernik@adwokatura.pl lub telefoniczny: 661 918 230. Pozdrawiam
Z uwagą przeczytałem Pani artykuł. Pozwolę się jednak z Panią nie zgodzić w kwestii przytoczonego przykładu nr 2:
Przykład 2
„Zostałeś zniesławiony na zebraniu przez X w dniu 20 kwietnia 2016 r., a prywatny akt oskarżenia w tej sprawie wniosłeś 6 maja 2016 r. a więc zmieściłeś się w terminie 1 roku od dowiedzenia się o osobie sprawcy. Przedawnienie karalności nastąpi w dniu 20 kwietnia 2022 r. ( w sumie 6 lat od zdarzenia). Niezależnie od tego na jakim etapie będzie sprawa, sąd wówczas postępowanie umorzy z uwagi na przedawnienie.”
Uważam, iż skuteczne wniesienie do sądu prywatnego aktu oskarżenia przerywa bieg terminu przedawnienia karalności przestępstw ściganych z oskarżenia prywatnego, określony w art. 101 § 2 k.k.16, a więc terminu rocznego od czasu, gdy pokrzywdzony dowiedział się o osobie sprawcy przestępstwa, nie później jednak niż z upływem 3 lat od czasu jego popełnienia. Tym samym – w opisanej przez Panią sprawie (przykładzie nr 2) – sąd powinien umorzyć postępowanie z uwagi na przedawnienie w dniu 6 maja 2021 r., a więc po upływie 5 lat od daty wniesienia prywatnego aktu oskarżenia.
Dziękuję za komentarz, pozwolę sobie się jednak nie zgodzić i zwrócić uwagę na art 102 k.k. Pięcioletni okres przedawnienia przewidziany w art. 102 k.k. biegnie zawsze od zakończenia okresów przedawnienia wskazanych w art. 101 par. 2 k.k. Pozdrawiam!
Witam
czy okresy przedawnienia nie trwają do końca roku , w którym następuje przedawnienie?