Zniesławienie a zniewaga

Czym się różni zniesławienie od zniewagi? Czy w ogóle czymś się różni? W języku potocznym zamiennie używamy pojęcia zniesławienia i znieważenia. Czy słusznie? Nie do końca, aczkolwiek faktem jest, że zarówno przestępstwo zniesławienia z art. 212 k.k., jak też przestępstwo zniewagi z art 216 k.k. uderzają w dobro, jakim jest szeroko pojęta cześć człowieka. Różnice między nimi są jednak istotne, co postaram się obrazowo przedstawić poniżej.

Zniesławienie a zniewaga – różnice

Zniesławienie

1. polega na pomówieniu innej osoby o takie postępowanie lub właściwości, które mogą poniżyć ją w opinii publicznej lub narazić na utratę zaufania potrzebnego dla danego stanowiska, zawodu, rodzaju działalności. Zniesławieniem może więc być np. powiedzenie o kimś, że jest alkoholikiem, złodziejem, stosuje mobbing, jest skorumpowany, nadużywa zajmowanego stanowiska dla własnych korzyści;
2. przedmiotem ochrony jest tu dobre imię, opinia jaką mamy „na zewnątrz” w danym środowisku, w oczach innych ludzi, a więc tzw. cześć zewnętrzna;
3. zniesławienie polega na podnoszeniu lub rozgłaszaniu zarzutów;
4. zniesławić można zarówno osobę fizyczną, jak też osobę prawną, grupę osób, jednostkę organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej;
5. zniesławienie ma zwykle postać zwerbalizowaną. Może być dokonane przez wypowiedź słowną, jak też w formie tekstu pisanego lub drukowanego;
6. zniesławienie musi być dokonane wobec osoby trzeciej tj. innej niż pokrzywdzony. (Przykład: jeśli zakładamy, że Kowalski jest przedsiębiorcą, to nie będzie zniesławieniem sytuacja gdy Nowak wprost zarzuci Kowalskiemu, że  jest nieuczciwy, nie płaci pracownikom wynagrodzeń i jest najzwyklejszym złodziejem, a do tego alkoholikiem. O zniesławieniu możemy mówić tylko wówczas, gdy Nowak podniesie ww. zarzuty dotyczące Kowalskiego w rozmowie z Kwiatkowskim, który np. pozostaje w relacjach gospodarczych z Kowalskim);
7. zniesławiające zarzuty podlegają weryfikacji pod kątem prawdy lub fałszu.  Oznacza to konieczność zbadania, czy podnoszony zarzut jest zgodny z obiektywną rzeczywistością. Ważne! Obowiązek wykazania prawdziwości zarzutu spoczywa na osobie oskarżonej o przestępstwo zniesławienia (tzw. odwrócony ciężar dowodu).

Zniewaga

1. polega na zachowaniu, które można określić jako obraźliwe. Najczęściej jest to użycie słów wulgarnych, obelżywych, ośmieszających (np. powiedzeniu o kimś, że jest idiotą, łajdakiem, bałwanem itp.);
2. przedmiotem ochrony jest godność osobista tzw. cześć wewnętrzna. Należy to rozumieć jako przeświadczenie każdej osoby o swojej własnej wartości;
3. zniewaga nie musi zawierać w swej treści zarzutów;
4. znieważyć można tylko osobę fizyczną, a więc  konkretnego człowieka;
5. zniewaga zwykle ma formę wypowiedzi słownej, ale może być też wyrażona na piśmie, w formie gestu, karykatury (katalog form sprawczych jest szerszy niż w przypadku zniesławienia)
6. zniewaga musi być skierowana albo bezpośrednio do pokrzywdzonego w jego obecności, albo pod nieobecność pokrzywdzonego lecz publicznie. Może też być wypowiedziana niepublicznie, ale w zamiarze aby dotarła do pokrzywdzonego;
7. niemożliwe jest przeprowadzenie dowodu prawdziwości zniewagi. Jest to bowiem zwykle określenie abstrakcyjne, które w zamierzeniu sprawcy ma obrazić osobę, do której zniewaga jest kierowana. W sprawie o zniewagę oskarżony nie może powoływać się więc skutecznie na to, że obraźliwe określenia odpowiadały prawdzie ani też na to, że działał w obronie społecznie uzasadnionego interesu.

Zniesławienie a zniewaga – cechy wspólne

1. zarówno przestępstwo zniewagi jak i zniesławienia to przestępstwa prywatnoskargowe. Zainicjowanie postępowania następuje w wyniku złożenia przez pokrzywdzonego prywatnego aktu oskarżenia;
2. opłata od prywatnego aktu oskarżenia w obu przypadkach wynosi 300 zł;
3. skierowanie prywatnego aktu oskarżenia o zniewagę lub zniesławienie, nie wyłącza możliwości dochodzenia  roszczeń o naruszenie dóbr osobistych  na drodze postępowania cywilnego.
4. oba przestępstwa należą do grupy przestępstw formalnych.  Dla ich zaistnienia nie jest konieczne wystąpienie skutku w postaci utraty  zaufania lub poniżenia kogoś w opinii publicznej. Wystarczy, że zachowanie sprawcy mogło takie skutki wywołać;
5. przestępstwa zniesławienia i zniewagi można popełnić jedynie umyślnie
6. oba występki są przestępstwami powszechnymi – każdy może je więc popełnić

Mam nadzieję, że różnice pomiędzy przestępstwem zniesławienia a zniewagą po lekturze artykułu są nieco bardziej jasne i widoczne. Oczywiście teoria ma się często nijak do praktyki. Zdarzają się bowiem takie sytuacje, gdy bardzo trudno odróżnić zniesławienie od zniewagi. Nieraz również konieczne jest zastosowanie kumulatywnej kwalifikacji prawnej. To już jednak temat na kolejny wpis 🙂

*****

Zobacz także:

Pozew o zniesławienie

Zniesławienie – właściwość sądu

Zniesławienie – jak się bronić?