Zniesławienie. Jak się bronić?

Zostałeś oskarżony o zniesławienie? Z pewnością taka sytuacja nie jest dla Ciebie komfortowa. Sprawa karna, widmo wpisu do Krajowego Rejestru Karnego, poświęcony czas, nerwy, skomplikowane postępowanie dowodowe… Pamiętaj jednak, że nawet jeśli doszło do popełnienia przestępstwa zniesławienia, nie zawsze poniesiesz z tego tytułu konsekwencje prawno – karne. Są bowiem sytuacje, gdy Twój czyn nie będzie uważany za bezprawny.

Zniesławiający zarzut został podniesiony niepublicznie i jest prawdziwy

Nie ma przestępstwa zniesławienia gdy zarzut uczyniony niepublicznie jest prawdziwy.

Prawdziwy czyli zgodny z obiektywną rzeczywistością. Nie wystarczy Twoje przekonanie, że zniesławiający zarzut, który podniosłeś jest prawdziwy. Osoby które podnoszą kłamliwe, zniesławiające zarzuty, a następnie bronią się twierdząc, że były przekonane o ich prawdziwości, nie unikną odpowiedzialności karnej.

Co ważne, ciężar dowodu, że postawiony zniesławiający zarzut jest prawdziwy, ciąży na oskarżonym o zniesławienie. To oskarżony musi więc dowieść w postępowaniu karnym, że zniesławiający zarzut który postawił, był prawdziwy. Jeśli oskarżony zaniecha prób udowodnienia, że zarzut który postawił był prawdziwy albo pomimo podjęcia takich prób pozostaną wątpliwości co do prawdziwości zarzutu, wówczas sąd nie będzie rozstrzygał wątpliwości na korzyść oskarżonego. Uzna po prostu, że oskarżony nie udowodnił prawdziwości zarzutu i wymierzy mu stosowną karę.

Wniosek? Zanim podniesiesz zniesławiający zarzut dobrze się zastanów, czy w razie procesu karnego będziesz umiał dowieść obiektywnie jego prawdziwości. Samo Twoje subiektywne przekonanie, że masz rację i napisałeś czy powiedziałeś prawdę, nie uchroni Cię przed odpowiedzialnością karną.

A kiedy sprawca zniesławienia działa niepublicznie? Wtedy gdy podniesiony przez sprawcę zniesławiający zarzut nie jest dostępny bliżej nieokreślonej liczbie osób. Aby więc uznać, że do zniesławienia doszło niepublicznie, zniesławiający zarzut musi być skierowany do określonego kręgu osób, z których to osób każdą można zidentyfikować. Nieważne ile tych osób jest. Do niepublicznego zniesławienia może dojść np. podczas spotkania biznesowego, towarzyskiego. Sąd Najwyższy wskazał również, że zarzut uczyniony podczas rozprawy rozwodowej odbywającej się przy drzwiach zamkniętych jest zarzutem uczynionym niepublicznie.

Jeśli więc zniesławiający zarzut został uczyniony niepublicznie i jest prawdziwy, nie poniesiesz z tego tytułu odpowiedzialności karnej.

Zniesławiający zarzut został podniesiony publicznie i jest prawdziwy

Nie poniesie odpowiedzialności również ten, kto podnosi publicznie prawdziwy, zniesławiający zarzut, pod warunkiem, że zarzut ten dotyczy:

1. postępowania osoby pełniącej funkcję publiczną lub
2. służy obronie społecznie uzasadnionego interesu

W przeciwieństwie więc do zarzutu uczynionego niepublicznie, aby uniknąć odpowiedzialności za zniesławienie uczynione publicznie, oprócz tego że zarzut musi być prawdziwy, konieczne jest spełnienie jeszcze dodatkowych warunków.

Zniesławiający zarzut ma publiczny charakter wówczas, gdy może się z nim zapoznać bliżej nieokreślona liczba osób. Z publicznym zniesławieniem będziemy więc mieć do czynienia w przypadku np. zamieszczenia zniesławiających wpisów w Internecie, artykule prasowym, w programie telewizyjnym, audycji radiowej.

Ad. 1

Wyłączona więc  jest bezprawność czynu jeśli publicznie podniesiony zniesławiający zarzut jest prawdziwy i dotyczy postępowania osoby pełniącej funkcję publiczną.

„osoba piastująca funkcję publiczną narażona jest – co stanowi zjawisko naturalne w każdym państwie demokratycznym – na wystawienie swoich poczynań pod osąd opinii publicznej i musi liczyć się z krytyką swojego postępowania, która to krytyka jest społecznie pożyteczna i pożądana, jeżeli podjęta została w interesie publicznym i ma cechy rzetelności oraz rzeczowości – a jednocześnie nie przekracza granic potrzebnych do osiągnięcia społecznego celu krytyki. Granic tych nie da się ogólnie wyznaczyć, ponieważ określają je niepowtarzalne okoliczności konkretnej sprawy” – zwrócił uwagę Sąd Najwyższy

Pamiętać należy, że krytyka osoby pełniącej funkcję publiczną nie może zmierzać wyłącznie do poniżenia takiej osoby, czy np. wynikać z chęci zemsty. Musi też dotyczyć postępowania takiej osoby związanego z pełnioną przez nią funkcją publiczną, a nie dotyczyć jej właściwości czy cech.

Jeśli więc publicznie krytykujemy postępowanie osoby pełniącej publiczną funkcję i podnosimy lub rozgłaszamy co do tego prawdziwe zarzuty, nie poniesiemy z tego tytułu odpowiedzialności karnej.

Ad. 2

Jeżeli osoba przeciwko której podnosimy publicznie prawdziwy zniesławiający zarzut nie pełni funkcji publicznej, do wyłączenia bezprawności czynu konieczne jest działanie w celu obrony społecznie uzasadnionego interesu. Chodzi tu o taką publiczną krytykę, która jest użyteczna dla społeczeństwa.

Jeśli więc publicznie krytykujemy działalność danej organizacji, a celem podniesienia zniesławiającego zarzutu jest chęć poprawy działalności tej organizacji, a nadto zarzut jest prawdziwy, wówczas wyłączona jest bezprawność takiego czynu. Nie poniesiemy odpowiedzialności karnej z tytułu zniesławienia.

Zniesławiający zarzut dotyczy życia prywatnego lub rodzinnego

Z publicznej krytyki sfera życia prywatnego i rodzinnego w zasadzie powinna być wyłączona. Wyjątkiem jest sytuacja gdy ujawniamy publicznie fakty z tej sfery zmierzając jednocześnie do zapobieżenia przestępstwu godzącemu w szczególnie cenne dobra człowieka.

Jeśli publicznie podniosłeś zniesławiające zarzuty dotyczące życia prywatnego czy rodzinnego, w zasadzie nie będziesz mógł dowodzić przed sądem, że były one prawdziwe, z wyjątkiem sytuacji, w której ujawnienie tych faktów ma zapobiec niebezpieczeństwu godzącemu w życie lub zdrowie człowieka albo demoralizacji małoletniego.

Jeśli więc podnosisz zarzut, że X znęca się fizycznie i psychicznie nad  swoimi dziećmi i żoną, wówczas będziesz mógł dowodzić przed sądem, że wygłoszone przez Ciebie twierdzenia były prawdziwe, bowiem podniesiony zarzut miał na celu zapobiegnięcia niebezpieczeństwu dla życia lub zdrowia ludzkiego.

Jeśli jednak pomawiasz X o to, że mimo iż jest żonaty, utrzymuje stosunki pozamałżeńskie z innymi kobietami, nie będziesz mógł dowodzić przed sądem, że miałeś rację. Ujawnienie takiego faktu nie miało bowiem na celu zapobiegnięcie niebezpieczeństwu godzącemu w życie lub zdrowie człowieka albo demoralizacji małoletniego.

Dozwolona krytyka

Nie poniesiesz odpowiedzialności za zniesławienie również w przypadku gdy korzystasz z przysługujących Ci praw np. składasz skargę do sądu, pozew, odpowiedź na pozew, zażalenie, sprzeciw, zawiadomienie o uzasadnionym podejrzeniu popełnienia przestępstwa etc. Jeśli Twoim zamiarem nie jest naruszenie godności osobistej lub dobrego imienia, a ponadto gdy nie przekroczyłeś granic rzeczywistej potrzeby, bezprawność czynu jest wyłączona.

Nie stanowi karalnego zniesławienia również np. krytyka dzieł artystycznych bądź naukowych. Krytykuj jednak dzieło, a nie te cechy autora, które z dziełem nie mają nic wspólnego.

*****

Reasumując, nigdy nie działaj pochopnie czy impulsywnie. Zastanów się, czy zarzuty które wygłaszasz są prawdziwe i czy jesteś w stanie udowodnić to przed sądem. Domysły nie wystarczą. Nie rozgłaszaj, że np. burmistrz wziął łapówkę, jeśli nie został za to skazany wyrokiem karnym. Jeśli jednak „mleko się rozlało” i oskarżono Cię o zniesławienie, nie pozostawaj bierny w trakcie postępowania karnego. Udowodnij, że podniesione zarzuty były prawdziwe. Zależy to oczywiście od okoliczności konkretnej sprawy, ale zwykle nie jest to proste. Konieczne może okazać się skorzystanie z pomocy adwokata.

Zwróć uwagę na sposób podniesienia zarzutu tj. czy czynisz to publicznie czy niepublicznie. Jeśli zarzut podnosisz publicznie, pamiętaj o dodatkowych przesłankach (oprócz prawdziwości zarzutu), które ewentualnie mogą uwolnić Cię od odpowiedzialności za zniesławienie.

Unikaj podnoszenia zarzutów dotyczących życia prywatnego czy rodzinnego innych osób. Zwróć uwagę na ograniczenia dowodowe dotyczące tej sfery.