Zniewaga jako przestępstwo z art. 216 kk

„Ta zniewaga krwi wymaga” pisał Aleksander Fredro w Zemście. Dziś zniewaga może nie wymaga krwi ani pojedynku o świcie, jest jednak przestępstwem, za które można ponieść odpowiedzialność karną. Jest całkiem prawdopodobne, że byłeś świadkiem znieważenia, a może sam padłeś ofiarą tego przestępstwa, tak jak moja znajoma Karolina (imię zmienione).

O Karolinie z pewnością nie można powiedzieć, że jest „mistrzem kierownicy”, ale całkiem nieźle daje sobie radę na drodze. Jeździ powolutku, spokojnie, zachowawczo, zgodnie z przepisami. Tamtego styczniowego ranka jechała do pracy. Dzień był pochmurny, padało, na ulicach tłoczno i ślisko. Pech chciał, że kierowca samochodu jadącego przed nią nagle gwałtownie zahamował. Ona też zaczęła hamować, jednak było za późno. Wjechała w tył mercedesa, uszkadzając mu delikatnie zderzak. W tym momencie z mercedesa wyskoczył (bo inaczej tego nie można ująć) młody człowiek. Podbiegł do samochodu Karoliny, otworzył drzwi od strony kierowcy i zaczął soczyście i bez wstępów wykrzykiwać słowa, które można jedynie określić jako obelżywe, obraźliwe i naruszające godność każdego, do którego byłyby skierowane.

Nie będę tu przytaczała ich dosłownego brzmienia, bo nie wypada. Powiem tylko, że „idiotka”, „kretynka” i „głupia baba za kierownicą” były najdelikatniejszymi z nich wszystkich. Kiedy kierowca przejeżdżającego obok samochodu widząc co się dzieje zatrzymał się i poprosił pana grzecznie by był łaskawy się uspokoić, kierowca mercedesa pokazał mu środkowy palec i niezrażony kontynuował swoją wypowiedź pod adresem przerażonej dziewczyny.

Nie miał jednak szczęścia. Znajoma jeździ bowiem z kamerą samochodową, całe zdarzenie się nagrało i koniec końców pan został skazany za znieważenie. Niestety nie wiem, czy nauczyło go to trzymania nerwów na wodzy i kultury.

Czym więc jest zniewaga?

Jest to zachowanie polegające na okazaniu drugiemu człowiekowi pogardy, ubliżeniu mu, poniżeniu, uwłaczaniu czci. Znieważające zachowanie nie musi polegać na ubliżeniu słownym, wulgaryzmach. To może być także gest, znak, rysunek (np. karykatura), a nawet nieprzyzwoita propozycja. Jest to więc przestępstwo wymierzone w godność człowieka. Nieważne przy tym jaka jest Twoja płeć, wiek, pochodzenie, status społeczny, przynależność rasowa, stan zdrowia, w tym zdrowia psychicznego. Znieważyć można każdego. Pokrzywdzonym tym czynem może być także dziecko, gdyż nie ma znaczenia to, czy pokrzywdzony ma zdolność do odczucia zniewagi ani nawet to, czy poczuł się dotknięty.

Przestępstwo zniewagi można popełnić jedynie poprzez działanie. Musi to być jednak takie działanie, które wykracza poza „zwykły” brak kultury czy lekceważenie. Nie znieważy Cię więc osoba, która nie odpowie na Twoje „dzień dobry”, nie poda Ci ręki.

Sprawca musi działać umyślnie, intencjonalnie, a więc chcieć znieważyć albo co najmniej godzić się z tym, że jego zachowanie może naruszyć godność innej osoby.

Zachowania znieważające to takie, które w odbiorze społecznym uchodzą za obelżywe, przy czym znieważyć można tylko osobę fizyczną. Wykluczona jest odpowiedzialność karna za znieważenie np. spółki, firmy czy jednostki organizacyjnej.

W jakich sytuacjach sprawca dopuszcza się zniewagi?

Są trzy sytuacje, w których można się dopuścić zniewagi. Może więc ona nastąpić:

1. w obecności pokrzywdzonego (tak zwana zniewaga bezpośrednia)
2. pod nieobecność pokrzywdzonego, ale publicznie (np. na zebraniu)
3. pod nieobecność pokrzywdzonego, ale w zamiarze aby zniewaga do niego dotarła (czyli niepublicznie i pod nieobecność pokrzywdzonego, ale w zamiarze aby zniewaga do niego dotarła)

Odpowiedzialność karna

Za znieważenie Kodeks karny przewiduje karę grzywny albo ograniczenia wolności.

Jeżeli jednak znieważenia dokonuje się za pomocą środków masowego komunikowania, czyli np. przez internet, takie zachowanie zagrożone jest karą grzywny, ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności do roku.

Ponadto w razie skazania, sąd może orzec nawiązkę na rzecz pokrzywdzonego, PCK, czy na inny cel społeczny wskazany przez pokrzywdzonego.

Uważaj jednak, bo jeśli zostałeś znieważony, ale zachowanie to sprowokowałeś (np. poprzez słowne zaczepki, prowokacyjne i głośne słuchanie muzyki) albo na zniewagę odpowiedziałeś zniewagą wzajemną lub naruszeniem nietykalności cielesnej, sąd może odstąpić od wymierzenia kary sprawcy.

Prywatny akt oskarżenia

Przestępstwo zniewagi ścigane jest w trybie prywatnoskargowym. Oznacza to tyle, że pokrzywdzony sam wnosi akt oskarżenia do sądu i popiera oskarżenie. Może oczywiście być reprezentowany przez pełnomocnika będącego np. adwokatem.

Miej jednak na względzie przedawnienie i nie zwlekaj, jeśli już zdecydowałeś się na wniesienie prywatnego aktu oskarżenia. Karalność przestępstwa ściganego z oskarżenia prywatnego ustaje bowiem z upływem roku od czasu, gdy pokrzywdzony dowiedział się o osobie sprawcy przestępstwa, nie później jednak niż z upływem 3 lat od jego popełnienia.

Nie zapomnij też o zachowaniu warunków formalnych prywatnego aktu oskarżenia. Zastanów się też zawczasu jakim materiałem dowodowym dysponujesz, w zależności oczywiście od okoliczności w których zostałeś znieważony.