Utrudnianie kontaktów z dzieckiem a naruszenie dóbr osobistych

Literatura faktu, a szczególnie reportaże czy biografie, to jedna z moich ulubionych form spędzania wolnego czasu. Czasu, którego nie mam niestety zbyt wiele. Ostatnio jednak wpadła mi w ręce książka autorstwa Justyny Kopińskiej pod tytułem „Czy Bóg wybaczy siostrze Bernadetcie?” Nie jest to pozycja z gatunku lekkich i przyjemnych, jednakże nie spodziewałam się, że będzie aż tak wstrząsająca.

Historie dzieci opisanych w książce dają do myślenia, szczególnie jeśli chodzi o dobra osobiste najmłodszych. Godność dziecka, jego zdrowie (w tym zdrowie psychiczne), prawo do szczęśliwego czy spokojnego dzieciństwa to wartości, które należy szanować. Naruszenie tychże dóbr osobistych może spotkać się z surowymi konsekwencjami.

Lektura wspomnianej książki zainspirowała mnie do zainicjowania cyklu dotyczącego dóbr osobistych dziecka, jak też poruszenia innych tematów związanych z dziećmi.

Na początek temat znany w praktyce wielu osobom, szczególnie ojcom, którzy mimo ustalonych kontaktów z dzieckiem, są ich celowo pozbawiani. Konflikt pomiędzy rodzicami, szczególnie w trakcie sprawy rozwodowej (trwającej często latami) lub też po rozwodzie, przekłada się niejednokrotnie na kontakty z dzieckiem.

Praktyka pokazuje, że w znacznej większości przypadków, sądy ustalają, że miejscem zamieszkania dzieci, będzie miejsce zamieszkania matki. Ustalają też kontakty ojca z dziećmi wskazując konkretne dni i godziny w których ojciec ma prawo do osobistej styczności z małoletnimi.

I tu zaczyna się cały problem. Rodzic, który nie mieszka z dziećmi ma często problemy z wyegzekwowaniem kontaktów, również w wyniku manipulowania dzieckiem przez drugiego z rodziców, czy nastawiania dziecka przeciwko rodzicowi uprawnionemu do kontaktów. Uzasadnieniem braku kontaktów jest często twierdzenie, że to dziecko nie chce spotkań z drugim rodzicem. Ustalone sądownie kontakty są więc przez rodzica samowolnie ignorowane.

Należy jednak mieć na względzie, że dziecko jest często niepotrzebnie włączane w konflikty między rodzicami i solidaryzuje się z rodzicem z którym przebywa na co dzień. Nie chcąc robić mu przykrości, odmawia kontaktów.

Jest to szczególnie widoczne w sytuacji, gdy wcześniejsze relacje miedzy rodzicem a dzieckiem były bardzo dobre.

Utrudnianie kontaktów z dzieckiem a naruszenie dóbr osobistych

Mało kto wie, iż więź emocjonalna rodzica z dzieckiem, to dobro osobiste. Naruszeniem tego dobra osobistego będzie np. celowe utrudnianie czy uniemożliwianie kontaktów z dzieckiem.

Uprawnia to poszkodowanego rodzica do dochodzenia zadośćuczynienia, żądania zaniechania zachowań polegających na utrudnianiu kontaktów, przeprosin itp.

Warto jednak wspomnieć, że nie każda więź emocjonalna daje podstawę do żądania zadośćuczynienia. Musi to być więź autentyczna, której zerwanie spowodowało u poszkodowanego rodzica ból, cierpienie, tęsknotę, poczucie krzywdy. Istnienie takiej więzi musi wykazać ten, kto dochodzi roszczenia.

Na to, że więź emocjonalna rodzica z dzieckiem jest dobrem osobistym, zwrócił uwagę Sąd Apelacyjny w Gdańsku w wyroku z dnia 15 lipca 2015 r.  za sygn. I ACa 202/15. Był to wyrok precedensowy i bardzo istotny dla wszystkich poszkodowanych rodziców.

W rozpoznawanej sprawie matka godziła w dobro osobiste ojca w postaci więzi emocjonalnej z córkami. Zaczęło się od tego, że ojciec mógł spotykać się z dziećmi tylko wtedy, gdy matka na to pozwoliła. Potem kobieta zaczęła kontrolować pocztę elektroniczną córek, przysłuchiwała się rozmowom telefonicznym, kontrolowała sms-y wysyłane do ojca. Nie respektowała postanowienia sądu, ustalającego kontakty dzieci z ojcem. Nie udzielała ojcu również informacji na temat córek, nie pozwalała zaopiekować się nimi w chorobie. Następnie zmieniła adresy poczty elektronicznej i numery telefonów córek. Blokowała też telefony przychodzące z zagranicy (ojciec był marynarzem).

Doprowadziła swoim zachowaniem do całkowitego zerwania kontaktu między ojcem a córkami. Ojciec wystąpił do sądu z pozwem o ochronę dóbr osobistych. Żądał zaprzestania uniemożliwiania mu kontaktów z dziećmi oraz zadośćuczynienia.

Sąd uwzględnił powództwo. Zasądził na rzecz ojca kwotę 5 tys. zł. tytułem zadośćuczynienia.

Podsumowanie

Przed wydaniem ww. wyroku, w sprawach o utrudnianie kontaktów z dzieckiem, stosowane były jedynie przepisy dotyczące zagrożenia zapłatą określonej sumy pieniężnej, a następnie nakazanie zapłaty za każdy uniemożliwiony kontakt. I chociaż zagrożenie finansową odpowiedzialnością za brak realizacji kontaktów bywa skuteczne, nie oznacza to, że rodzic, który ucierpiał wskutek utrudniania spotkań z dzieckiem, nie może dochodzić zadośćuczynienia na podstawie przepisów o ochronie dóbr osobistych. Równie istotne jest żądanie zakazania dalszego naruszania dóbr osobistych. Należy pamiętać, że żądanie pozwu nie może być ogólne, ale wskazywać dokładnie na zakazaniu jakich zachowań nam zależy.

Niejednokrotnie więc rodzice korzystają z nowo otwartej drogi do dochodzenia swoich praw, kierując do sądu pozew o ochronę dóbr osobistych w postaci więzi emocjonalnej z dzieckiem. Ważne bowiem aby w takich sprawach nie pozostawać biernym. Dzieci szybko rosną, a zerwaną więź często ciężko odbudować. Jeśli są możliwości dochodzenia roszczeń w sprawach o utrudnianie kontaktów, należy z nich korzystać.

Zobacz także:

Im większa krzywda, tym większe zadośćuczynienie

Kto musi udowodnić prawdziwość twierdzeń w procesie o ochronę dóbr osobistych