Zniesławienie – właściwość sądu

Jeśli rozważasz wniesienie prywatnego aktu oskarżenia w sprawie o zniesławienie czy znieważenie, z pewnością zastanawiasz się, do którego sądu należy go skierować. Odpowiedź na to pytanie wcale nie jest taka prosta, jak by się mogło wydawać. Jak to w prawie bywa, prawidłowa odpowiedź na takie pytanie brzmi „to zależy”. Od czego? Od formy w jakiej zniesławienie nastąpiło, od tego czy do zniesławienia doszło w Polsce czy za granicą itp. itd.

Nawet jednak jeśli się pomylisz i wniesiesz akt oskarżenia do sądu niewłaściwego, nie przekreśli to możliwości rozpoznania sprawy. Po prostu sąd niewłaściwy przekaże sprawę do sądu właściwego. Wydłuży to jednak procedurę nawet o kilka miesięcy, a nie o to przecież chodzi. Ponadto jeśli sądem właściwym okaże się sąd w Krakowie, a Ty mieszkasz w Gdańsku, prawidłowe ustalenie właściwego sądu już na początku, może okazać się dla Ciebie bardzo istotne, chociażby ze względu na dojazdy.

Zniesławienie – właściwość sądu

Przechodząc już do rzeczy należy stwierdzić, że kodeksowe zasady ustalania właściwego sądu są takie:

Miejscowo właściwy do rozpoznania sprawy jest sąd, w którego okręgu popełniono przestępstwo (art. 31 par 1 k.p.k.)

A nadto: Czyn zabroniony uważa się za popełniony w miejscu, gdzie sprawca działał, lub zaniechał działania, do którego był obowiązany, albo gdzie skutek stanowiący znamię czynu zabronionego nastąpił lub zgodnie z zamiarem sprawcy miał nastąpić. (art. 6 par 2 k.k.)

Jak ma się to do przestępstwa zniesławienia?

Zniesławienie (podobnie jak zniewaga) są przestępstwami bezskutkowymi tj. takimi dla dokonania których, nie jest konieczne wywołanie skutku. Dojdzie więc do zniesławienia nawet wówczas, gdy pokrzywdzony nie zostanie poniżony czy nie nastąpi skutek w postaci utraty zaufania. Wystarczy bowiem aby zniesławiające treści „mogły” poniżyć pokrzywdzonego czy doprowadzić do utraty zaufania potrzebnego dla danego stanowiska, zawodu czy rodzaju działalności.

W związku z powyższym nie będziemy ustalać właściwości sądu w oparciu o to, gdzie zniesławiające czy znieważające zarzuty zostały zakomunikowane. Skoro wywołanie skutku nie stanowi znamienia przestępstwa zniesławienia, nie można na tej podstawie ustalać właściwości sądu. Taka jest też bogata praktyka orzecznicza. Decydującym kryterium będzie zatem miejsce, gdzie sprawca działał.

Najprościej właściwość sądu ustalić, gdy mamy do czynienia ze zniesławieniem słownym (werbalnym). Jeśli więc do zniesławienia doszło na spotkaniu firmowym, na szkolnej wywiadówce, na zebraniu wspólnoty mieszkaniowej itp., to sądem właściwym będzie sąd w okręgu którego zdarzenie miało miejsce – tam bowiem sprawca działał.

Problemy rodzi odpowiedź na pytanie, co w sytuacji, gdy do zniesławienia dochodzi w piśmie bądź w Internecie?

Jeśli sprawca dopuszcza się zniesławienia w liście, e – mailu czy w piśmie procesowym, to miejscem gdzie sprawca działał będzie to miejsce gdzie powstały (zostały sporządzone) odpowiednio list, e-mail czy pismo procesowe. Już w tym momencie bowiem doszło do wypełnienia wszystkich znamion przestępstwa zniesławienia.

Tak samo, gdy do zniesławienia dochodzi w Internecie. Sądem właściwym będzie sąd w okręgu którego zniesławiające wpisy zostały wprowadzone do Internetu, a nie sąd w okręgu którego wpisy te odczytano. Najczęściej sądem właściwym w takich przypadkach będzie więc sąd według miejsca zamieszkania sprawcy. Co jednak jeśli zniesławiający wpis umieszczony w Internecie, jest anonimowy? Należałoby w pierwszej kolejności ustalić dane osobowe anonimowego hejtera. O tym jak to zrobić pisałam tutaj.

W praktyce nieraz bardzo trudno określić sąd właściwy. Czasami jest to wręcz niemożliwe.

Ustawodawca przewidział jednak takie sytuacje. Jeżeli nie można ustalić miejsca popełnienia przestępstwa, właściwy będzie sąd, w którego okręgu:

1. ujawniono przestępstwo,
2. ujęto oskarżonego
3. oskarżony przed popełnieniem przestępstwa stale mieszkał lub czasowo przebywał

– zależnie od tego, gdzie najpierw wszczęto postępowanie przygotowawcze.

Jeśli jednak w żaden sposób nie można ustalić sądu właściwego i żadne z powyższych kryteriów nie mogą znaleźć zastosowania, wówczas sprawę będzie rozpoznawał sąd właściwy dla dzielnicy Śródmieście m.st. Warszawy.

Miejsce popełnienia przestępstwa zniesławienia znajduje się poza granicami Polski

Trochę inaczej przedstawia się sprawa, gdy do zniesławienia dochodzi poza granicami kraju. I w tej sytuacji jednak obowiązują pewne regulacje.

Otóż jeśli polski obywatel popełnia przestępstwo zniesławienia za granicą, załóżmy w Niemczech (np. wysyła do Kowalskiego list, który Kowalski zamieszkały w Warszawie odczytuje w swoim mieszkaniu), to do ustalenia sądu właściwego, zastosowanie będą miały reguły powołane powyżej w pkt. 1 – 3. Sądem właściwym nie będzie więc sąd niemiecki, ale sąd w okręgu którego ujawniono przestępstwo tj. odczytano zniesławiające treści. Będzie to więc Sąd Rejonowy  w Warszawie właściwy dla miejsca zamieszkania Kowalskiego.

Na koniec warto dodać, że sprawy z oskarżenia prywatnego np. o zniesławienie czy znieważenie, zawsze rozpoznaje Sąd Rejonowy. Powyższe reguły dotyczą natomiast kwestii ustalenia właściwości miejscowej sądu.

Reasumując, chcąc ustalić sąd właściwy w sprawach o zniesławienie, zastanów się, gdzie sprawca rzeczywiście działał tj. wykonywał czynności w wyniku których zniesławiające treści zostały zakomunikowane osobom trzecim. Prywatny akt oskarżenia skieruj do Sądu Rejonowego właściwego dla tego miejsca. Jeśli do zniesławienia doszło w Internecie, a wpis jest anonimowy, najpierw ustal dane osobowe i miejsce zamieszkania sprawcy. Możesz to zrobić albo w trybie postępowania administracyjnego albo w trybie postępowania karnego.

W razie pytań służę pomocą. Wszelkie dane do kontaktu znajdziesz tutaj.