Przedawnienie roszczeń o ochronę dóbr osobistych

„Pani Mecenas, minął już rok od czasu zdarzenia kiedy zostałem niesłusznie pomówiony. Rodzina nalega abym coś w końcu z tym zrobił. A to chyba przedawnione, tak?”  – zapytał ostatnio sympatyczny Klient. W tym momencie padło odwieczne „to zależy”, ulubione prawnicze sformułowanie 🙂

Naruszenie czci (godności osobistej lub dobrego imienia) w myśl przepisów prawa karnego, może bowiem nastąpić w formie zniewagi lub zniesławienia.

Wówczas rzeczywiście, karalność takiego przestępstwa ustaje z upływem roku od czasu, gdy pokrzywdzony dowiedział się o osobie sprawcy przestępstwa, nie później jednak niż z upływem 3 lat od czasu jego popełnienia (o czym pisałam tutaj).

W sytuacji więc, gdy od zdarzenia minął już rok, a pokrzywdzony od początku znał osobę sprawcy, wykluczona jest możliwość złożenia prywatnego aktu oskarżenia. Sąd taką sprawę bowiem umorzy. I słusznie.

Nie oznacza to jednak, że roszczeń wynikłych z naruszenia czci (czy jak się mówi powszechnie, pomówienia) nie można dochodzić w procesie cywilnym, w postępowaniu o ochronę dóbr osobistych.

Terminy przedawnienia są tutaj nieco bardziej „przyjazne”. Roszczenia niemajątkowe z kolei w ogóle nie ulegają przedawnieniu!

Przedawnienie roszczeń o ochronę dóbr osobistych

A przechodząc do rzeczy, sprawa przedawnienia roszczeń o ochronę dóbr osobistych wygląda tak:

W przypadku naruszenia dóbr osobistych możemy dochodzić:

1. zaniechania dalszych naruszeń (np. zaniechanie dalszego pomawiania o zabór rzeczy, pozamałżeńskie stosunki, działanie na szkodę wierzycieli itp. itd.)
2. dopełnienia czynności potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia dóbr osobistych (np. opublikowanie przeprosin w odpowiedniej formie i o odpowiedniej treści, usunięcie artykułu który narusza nasze dobre imię, prywatność, wizerunek itp.)
3. zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę
4. zapłaty odpowiedniej sumy na wskazany cel społeczny
5. naprawienia szkody.

Brak przedawnienia roszczeń niemajątkowych

Roszczenia o zaniechanie (pkt. 1) oraz roszczenie o dopełnienie czynności potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia (pkt. 2) nie ulegają przedawnieniu.

Zawsze możemy więc dochodzić opublikowania przeprosin, usunięcia artykułu, a także szeregu innych żądań, które określamy jako roszczenia niemajątkowe.

Jest to istotne. Jeśli po roku od publikacji artykułu czy wpisu na internetowym forum dowiadujemy się, że taki fakt miał w ogóle miejsce, odebranie możliwości podjęcia odpowiednich czynności na drodze prawnej ze względu na przedawnienie, byłby czystym absurdem.

Nawet więc jeśli przedawnią się roszczenia majątkowe, pamiętajmy że ZAWSZE możemy dochodzić roszczeń wymienionych w pkt. 1 i 2 powyższego wyliczenia.

>>> Przeczytaj o tym, czy złożenie pozwu sądowego lub zawiadomienia do prokuratury może naruszyć dobra osobiste?

Przedawnienie roszczeń majątkowych

Inaczej sprawy wyglądają w przypadku roszczeń majątkowych i mam tu na myśli roszczenie o zadośćuczynienie (pkt. 3) i naprawienie szkody (pkt. 5).

Te roszczenia z kolei ulegają przedawnieniu z upływem lat trzech od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się albo przy zachowaniu należytej staranności mógł się dowiedzieć o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia.

Jednakże termin ten nie może być dłuższy niż dziesięć lat od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę.

Jeżeli więc od początku znamy sprawcę naruszenia i wiemy o zdarzeniu wywołującym szkodę, to 3 – letni termin przedawnienia roszczeń o zadośćuczynienie i naprawienie szkody biegnie od czasu tego zdarzenia.

Może jednak być i tak, że o zdarzeniu owszem wiemy, ale sprawcy nie znamy. Czy termin przedawnienia biegnie od momentu zdarzenia czy poznania personaliów sprawcy? W orzecznictwie rozstrzygnięto, że jeżeli poszkodowany dowie się o osobie zobowiązanej do naprawienia szkody później niż o samej szkodzie, to początek biegu przedawnienia wyznacza ta późniejsza data.

W każdym razie termin dochodzenia roszczeń majątkowych ulega przedawnieniu po 10 latach od dnia zdarzenia.

Mimo wszystko to jednak bardziej optymistyczne niż krótkie terminy przedawnienia jakie obowiązują w prawie karnym w przypadku przestępstw prywatnoskargowych.

Odnośnie zaś roszczenia o zapłatę odpowiedniej sumy na cel społeczny (pkt. 4), termin przedawnienia wynosi lat 6, chyba że naruszenie dób osobistych związane jest z prowadzoną działalnością gospodarczą – wtedy wynosi trzy lata. 

>>> Jakie kwoty zasądzane są w procesach o ochronę dobrego imienia czy godności osobistej? Przeczytaj w: Caroline Derpienski i 50 milionów na cel społeczny?

Naruszenie dóbr osobistych stanowiące jednocześnie zniesławienie lub zniewagę

Co jednak jeśli szkoda wynika z czynu, który nie tylko narusza nasze dobra osobiste, ale jednocześnie stanowi zniewagę lub zniesławienie?

W takim przypadku roszczenie o naprawienie szkody ulega przedawnieniu z upływem lat dwudziestu od dnia popełnienia przestępstwa bez względu na to, kiedy poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia.

Nie jest konieczne aby wcześniej doszło do skazania sprawcy za zniesławienie czy zniewagę. Wystarczy wykazanie, że czyn oprócz tego że narusza dobra osobiste, stanowi też przestępstwo.

Nawet bowiem jeśli czyn przedawni się na gruncie prawa karnego, nadal pozostaje przestępstwem. Naprawienie szkody wynikłej z tego czynu możemy dochodzić w terminie 20 lat.

Oczywiście problemów przy obliczaniu terminów przedawnienia nie sposób zliczyć. W artykule starałam się przedstawić tylko podstawowe mechanizmy związane z obliczaniem terminów przedawnienia roszczeń o ochronę dóbr osobistych. Tak aby i czytało się przyjemniej 🙂

Agnieszka Wernik
adwokat

***

Kaja Godek i przełomowy wyrok Sądu Apelacyjnego

Dzień dobry! Czy wietrzny weekend dał Ci się we znaki? Czy miałeś okazję – jak ja – spędzić uroczy sobotni wieczór bez prądu, przy świecach? Jak wtedy docenia się rzeczy, które wydają się codzienne, oczywiste, dostępne! Chociażby możliwość zagotowania wody na herbatę 

Dziś jednak, wracając już do rzeczywistości, parę słów o wyroku, który może być początkiem zmiany utartej linii orzeczniczej [Czytaj dalej…]

***

Zobacz także inne moje artykuły:

• Zadośćuczynienie za naruszenie dób osobistych
• Pozew o zniesławienie
• Przeprosiny za naruszenie dóbr osobistych
• Kto musi udowodnić prawdziwość twierdzeń w procesie o ochronę dóbr osobistych
• Kiedy warto pozywać o ochronę dóbr osobistych
• Prywatny akt oskarżenia w sprawie o zniesławienie
• Przedawnienie karalności przestępstwa zniesławienia popełnionego w Internecie
• Anonimowe wpisy w Internecie a odpowiedzialność administratora strony internetowej.